20 Daarnaast was de Verlichting een sterk rationele stroming. Het verstand werd de leidraad. Iets is alleen wáár als je het wetenschappelijk bewijzen kunt. Wat je kunt zien, tasten en horen. Niet langer was er plaats voor God en Zijn ingrijpen. Wonderen kunnen niet werkelijk plaatsvinden. De maat, de regel, hoe het hoort, wordt niet langer door God bepaald, maar door mensen. De menselijke rede is de maat van alle dingen. Aan de andere kant is er naast de Verlichting ook de doorwerking van de Romantiek. Binnen deze stroming ligt het accent veel meer op het gevoel. Waar Descartes twijfelde aan alles, behalve zijn verstand: ‘Ik denk, dus ik ben’, daar zegt de Romantiek: Ik voel, dus ik ben. Waarheid is dat wat goed voelt. Waar jij je fijn bij voelt. Dat is jouw waarheid. Anderen hebben weer hun eigen gevoelens en daarmee hun eigen waarheid. Wat is waar? Iets is waar wat ik met mijn verstand begrijpen kan, wat wetenschappelijk bewezen is of kan worden. Of waar is wat ik voel. Waarheid is dus een heel relatief begrip geworden. Waar is dat wat voor míj waar is. En wat voor mij waar is, hoeft voor jou niet waar te zijn. De norm ligt niet meer buiten ons, maar in onszelf.Wij bepalen wat waar is, wat goed is. Deze geest van denken gaat de kerk niet voorbij. Aan de ene kant zie je een stuk radicalisering met een sterke nadruk op de geloofsleer: het moet kloppend zijn. Het moet logisch zijn. Ik moet het met mijn ver-
RkJQdWJsaXNoZXIy OTA4OQ==