EEN OPEN BOEK
DEN HERTOG - HOUTEN Een open boek Handreiking rondom openheid ABIGAÏL JANSE-PIETERMAN
1e druk: maart 2023 2e druk: april 2023 3e druk: mei 2023 Uitgave in samenwerking met Stichting De Vluchtheuvel. © 2023 Den Hertog B.V. Houten ISBN 978 90 331 3216 2 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij digitaal, elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Inhoud Woord vooraf 7 1. De kracht van kwetsbaarheid 9 2. Geslotenheid doorbreken 14 3. De noodzaak van openheid 19 4. Emoties in de Bijbel 24 5. Oog voor emotie 29 6. Voldoende ruimte voor emoties 34 7. Openheid in je relatie 40 8. Emotionele verbondenheid 46 9. Open communicatie 52 10. Verborgen ontrouw in je huwelijk 58 11. Openbare ontrouw in je huwelijk 64 12. Worstelingen rondom (on)vruchtbaarheid 70 13. Seksualiteit binnen de opvoeding 76 14. Bijbelse visie op seksuele diversiteit 82 15. Een verwoestend geheim 88 16. Open sfeer 94 17. Oog voor je puber 99 18. In verbinding met je volwassen kind 104 19. Een open Bijbel in huis 109 20. Psychische nood 115 21. Het kruis van eenzaamheid 121 22. Eerlijkheid bij ernstige ziekte 126 23. Openheid bij levenseinde en sterven 132 24. Aandacht voor rouw 138 Literatuur 144
- 7 - Woord vooraf Een boek over openheid. Ik heb het schrijven van dit boek jaren voor mezelf weggestopt totdat ik er niet meer onderuit kon. Ik zag en hoorde zoveel om me heen waardoor ik merkte hoeveel geslotenheid er kan zijn. Ik hoop dat de inhoud van dit boek veel open gesprekken op gang mag brengen in relatie, huwelijk en gezin. Mijn grootste verlangen is geweest om andere (jonge) mensen wakker te schudden. De macht van de boze is groot. Dat heb ik tijdens het schrijven regelmatig ervaren. De boze wil één ding: dat alles verborgen en gesloten blijft. Maar dat is niet wat de Heere wil. Hij wil juist dat wij onszelf mogen zijn. Puur en eerlijk. Tot op de bodem van ons hart. Ik maak me oprecht zorgen omdat er soms zo weinig écht open en eerlijk in elkaars hart gekeken mag worden. Iedereen wordt zo geleefd. Niet te veel ‘open’ vragen stellen. Kop in het zand steken als er zorgen zijn. En als er grote(re) problemen zijn, leeft er een hoop dat dit vanzelf ooit wel weer zal ‘overgaan’. Maar de basis om problemen aan te gaan ligt uiteindelijk in openheid en kwetsbaarheid. Ga samen het gesprek aan. Laat je hart zien. Toon je emoties en gevoelens, richting elkaar en richting je kind. Ik hoop dat door het lezen van dit boek zonden die nu misschien nog in het verborgen plaatsvinden, openbaar mogen komen. Dat is gelukkig niet van mij afhankelijk. Dat is het werk van Gods Geest, Die overtuigt ons van zonden. De Heere gebruikt hiervoor middelen. Ik bid dat dit boek zo’n middel in Gods hand mag zijn. Dit boek heb ik geschreven met de gedachte dat een stel het in verkeringstijd kan aanschaffen en lezen. Daarnaast kan dit boek waar ook maar als ‘handboek’ in de kast staan. Ook in groepsverband kunnen veel hoofdstukken (hoofdstuk 7-11 zijn hoofdstukken voor relatie en huwelijk) gelezen worden. Een hoofdstuk dat je niet aangaat, kun je eventueel overslaan. Aan het einde van ieder hoofdstuk heb ik drie praktische handrei-
- 8 - kingen toegevoegd en vier vragen om samen of in groepsverband te bespreken. Ik heb vaak over ‘je kind’ gesproken, in de hij-vorm. Uiteraard geldt dit ook als jullie als ouders meerdere kinderen mogen hebben. Als er ‘hij’ staat bedoel ik hier eveneens ‘zij’ mee. Ik wil Hans Versloot van uitgeverij Den Hertog hartelijk dankzeggen voor de fijne manier waarop we hebben samengewerkt. Ook dank aan degenen die mijn manuscript hebben doorgelezen en voorzien van feedback. Ik besef dat ik lang niet in alles volledig heb kunnen zijn. Mocht de Heere hierin al mijn tekort willen vergeven. Als laatste een woord van dank aan mijn lieve man die mij zoveel tijd heeft gegeven om aan dit boek te mogen werken. Ik heb dit bijzonder gewaardeerd. Ik ben bovenal de Heere heel dankbaar dat Hij mij de kracht heeft willen geven om dit boek te schrijven. Eben-Haëzer! Rijssen, voorjaar 2023 Abigaïl Janse-Pieterman
- 9 - H O O F D S T U K 1 De kracht van kwetsbaarheid Marieke zit aan tafel de was op te vouwen. Ze denkt na over haar dochter Evelien die in de puberteit zit en vaak de grenzen opzoekt. ‘Hoe zal een andere moeder hiermee omgaan? Ik zal het zelf wel verkeerd doen.’ Ze bedenkt dat ze haar schoonzus Marion weleens kan bellen, die ook puberende kinderen heeft. Wellicht loopt zij tegen dezelfde dingen aan en kunnen ze van elkaar leren. Een week later heeft Marieke nog niet gebeld. De stap lijkt toch groot te zijn. Als we kwetsbaar zijn, stellen wij ons open voor een ander. We staan onszelf toe gezien en gekend te worden om wie we werkelijk zijn. Dat is niet zwak, maar kan juist ongelooflijk krachtig zijn! Als jij jezelf kwetsbaar maakt, ben je eigenlijk sterk. Er is veel moed voor nodig om je kwetsbaar op te stellen en om je open te stellen voor iemand. Maar als je dat doet, zul je merken wat voor positieve gevolgen dit heeft. Kwetsbaarheid stelt je in staat om verbinding met een ander te maken en relaties op te bouwen en te onderhouden. De kracht Als jij je kwetsbaar durft op te stellen, dan hoef je je niet groter voor te doen dan je bent. Je mag je er bewust van zijn dat je niet perfect bent, maar juist imperfect. Dit geeft ruimte om ook over je kwetsbare kanten in gesprek te gaan. Het is belangrijk dat je je emoties en gevoelens durft uiten. Tijdens een gesprek durf je dan je positieve emoties (zoals blijdschap, geluk en tevredenheid) te uiten, maar ook je negatievere
- 10 - gevoelens (onrust, schaamte, schuld en boosheid). Verder is het goed om je er bewust van te zijn dat er verschillende gradaties van kwetsbaarheid zijn. Je kunt bepaalde dingen delen, maar soms kan het ook zo zijn dat je iets echt niet over je lippen kunt krijgen. Dat kan ook per situatie of proces waarin je zit wisselend ervaren worden. Belangrijk is dat je steeds opnieuw mag ervaren dat jij eerlijk en authentiek mag zijn. Daar is kwetsbaarheid dan een onderdeel van. Naast veiligheid en vertrouwen die je zeker moet voelen om iets te kunnen en durven delen. Aversie Waarom hebben sommige mensen moeite om zichzelf kwetsbaar op te stellen? Het woord ‘kwetsbaar’ heeft iets teers. Het doet denken aan ‘je broos voelen’. Brené Brown noemt in haar boek De kracht van kwetsbaarheid dat dit het gevoel kan geven alsof je huid wordt afgestroopt. Daarnaast noemt Brown drie zaken die in de weg kunnen staan om je kwetsbaar op te kunnen stellen: Schaamte, vergelijken met een ander, en gebrek aan betrokkenheid dan wel verbondenheid. Schaamte. Schaamte is de grootste blokkade als het gaat om verbindingen aan te gaan. Schaamte zorgt ervoor dat we dingen niet zeggen, niet delen en zelfs niet durven te voelen. Het zorgt ervoor dat we ons niet helemaal kunnen blootgeven. Vergelijken met de ander. Bewust of onbewust kijken we regelmatig naar anderen om ons heen. Je kijkt en denkt: was ik maar zo. Van jezelf vergelijkenmet anderen kun je ongelukkig worden. Je ziet bijvoorbeeld dat een leeftijdgenoot alles prachtig voor elkaar heeft en zelf heb je het idee dat je meer tegenslag dan voorspoed hebt. Het is belangrijk dat je dicht bij jezelf blijft en tevreden bent met wat de Heere aan jou geeft. Dit geldt ook voor jou als persoon. Jezelf waarderen en accepteren, dat is je Schepper eren. Gebrek aan betrokkenheid of verbondenheid. Door gebrek aan betrokkenheid of verbondenheid kan het lastig zijn om je kwetsbaar op te
- 11 - stellen. Mogelijk voel je jezelf snel op slot gaan of geeft het onveilige gevoelens. Je hebt het nodig om in elkaars hart te kunnen en mogen kijken. Dat is de basis om openheid te creëren. ‘Het idee dat kwetsbaarheid hetzelfde is als zwakte is de meest wijdverbreide mythe over kwetsbaarheid, en tegelijk ook de gevaarlijkste. Dat we aversie hebben tegen kwetsbaarheid komt doordat we kwetsbaarheid vaak associëren met negatieve emoties als angst, schaamte, verdriet, somberheid en teleurstelling; emoties waar we het liever niet over hebben, ook al hebben ze een diepgaande invloed op hoe we leven, liefhebben, werken en zelfs leidinggeven. Wat de meesten van ons niet begrijpen, en wat ik pas na tien jaar onderzoek heb ontdekt, is dat kwetsbaarheid ook aan de wieg staat van de emoties en ervaringen waar we juist naar verlangen.’ – citaat uit: De kracht van kwetsbaarheid, Brené Brown Brown wil hiermee aangeven dat je pas je kwetsbaarheid kunt tonen als je dit zelf durft te voelen. En emoties kun je niet selectief voelen. Dus met het toelaten van kwetsbare gevoelens ga je ook positieve emoties intenser voelen. Maskers af Wij willen graag allemaal goed overkomen bij andere mensen. We willen gewaardeerd worden en niet graag buiten de boot vallen. Tegen de buurvrouw die vraagt hoe het gaat, zeggen we al gauw: ‘Goed hoor!’ Dat is ook begrijpelijk. Tegenover iemand met wie je een functionele relatie hebt, hoef je je niet altijd kwetsbaar op te stellen. Maar als het goed is, is dit anders in belangrijke, waardevolle relaties. Anders kan het je namelijk ook in de problemen brengen. Het is mogelijk dat de ander jou daardoor eigenlijk niet écht kent, maar alleen een bepaald
- 12 - beeld van je heeft. Het kan zijn dat je je (meer of minder bewust) achter een masker verschuilt. Misschien probeer je bijvoorbeeld altijd vrolijk en opgewekt te zijn, terwijl je op andere momenten overvallen wordt door somberheid of angst. Dit masker opzetten kost veel energie en kan je een eenzame strijd opleveren, waar mogelijk (bijna) niemand van afweet. Als je psychisch onder druk staat, kan zo’n masker een houvast zijn, iets om je aan vast te klampen. Maar om dit je hele leven vol te houden, valt niet mee. Nee, dat houd je echt niet vol. Niemand hoeft zich groter voor te doen dan hij is. In Gods Woord worden wij opgeroepen omalle maskers af te doen. In Romeinen 12:9 staat het letterlijk: ‘De liefde zij ongeveinsd.’ Dat is: niet hypocriet. Dat wil eigenlijk zeggen: zonder masker. Hiervoor is het wel belangrijk dat de ander jou voldoende veiligheid biedt, zodat jij kwetsbaar durft te zijn. Schuldbelijdenis Een van de grootste vormen van een kwetsbare opstelling komen we regelmatig in Gods Woord tegen. Dat is het doen van schuldbelijdenis. Niemand is kleiner dan David wanneer hij zijn schuld belijdt, bijvoorbeeld in Psalm 32 en Psalm 51. De verloren zoon legt zijn masker af als hij bij de varkens zit. Als een gebrokene keert hij huiswaarts. Terwijl hij zelf denkt afgewezen te worden, wordt hij met open armen ontvangen. Hoe vaak vrees jij misschien ook wel afgewezen te worden als jij je kwetsbaar opstelt. Misschien zie je ertegen op om je schuld te bekennen, als je iets gedaan hebt wat je beter niet had kunnen doen. Gods Woord is hierin duidelijk. ‘Belijdt elkander de misdaden...’ ( Jak. 5:16). Als wij, in alle openheid, onze schuld belijden, wil de Heere zo genadig zijn om onze zonden te vergeven. ‘Indien wij zeggen dat wij geen zonde hebben, zo verleiden wij onszelven, en de waarheid is in ons niet. Indien wij onze zonden belijden, Hij is getrouw en rechtvaardig, dat Hij ons de zonden vergeve en ons reinige van alle ongerechtigheid’ (1 Joh. 1:8, 9). Wat een genade! Je kwetsbaar opstellen. Hoe práchtig is dit! Als je collega weet waarom je in de Heere gelooft. Als je met je zus deelt waarom je zorgen hebt over je dochter. Als je man weet waarover je geestelijke worstelingen hebt. Als je kwetsbaar bent, of meer mag worden, zul je gaan ervaren
- 13 - dat andere mensen ook meer met je (gaan) delen en je veel van elkaar kunt leren. Praktische handreikingen • Leer jezelf kwetsbaar op te stellen. Dit is iets om je steeds weer bewust van te zijn. Niet voor niets zit het in onze aard om ons graag zo goed mogelijk voor te doen. Maar jij mag jezelf zijn! Zeg bijvoorbeeld eerlijk hoe jij je deze dag voelt. Of deel dat je ergens over inzit. Geef jezelf hiervoor de ruimte. Ook dit mag er zijn. We leven buiten het paradijs. • Een masker opzetten kost veel energie. Je doet het vaak vanuit een bepaalde ‘overlevingsstand’. In de praktijk merk ik dat hierdoor veel gevoelens worden onderdrukt. Hierdoor kun je klachten van bijvoorbeeld overspannenheid, depressie of angst ontwikkelen. Kom je er niet uit, schroom niet om professionele hulp te zoeken. • Schuld belijden tegenover elkaar is van essentieel belang. Geef hierin als ouders het goede voorbeeld richting je kind. Leer ‘sorry’ zeggen als dit nodig is. Belijd je zonden tegenover de Heere. Gespreksvragen Kijk naar de drie punten die Brené Brown noemt. Waarin herken je deze drie punten in je eigen leven? Op welke momenten voel jij je bijvoorbeeld kwetsbaar? Kun je dit ook delen met anderen? Zo ja, met wie wel of niet? Wat heb jij van de ander nodig om je kwetsbaar op te kunnen stellen? Heb je weleens een masker op voor een ander? Hoe voelt dit? Wat zou nodig zijn om geen masker meer op te hoeven zetten? Wat heeft voor jou schuldbelijdenis te maken met kwetsbaarheid? Hoe geven jullie hier in de praktijk vorm aan? Bied jij makkelijk je excuses aan, of vind je dit juist misschien wel lastig? Waardoor zou dit kunnen komen?
RkJQdWJsaXNoZXIy OTA4OQ==